Pojednanie i ugoda w sprawach z oskarżenia prywatnego

W sprawach z oskarżenia prywatnego, a do takich należą sprawy z art. 212 k.k., 216 i 217 k.k., po wniesieniu aktu oskarżenia przed rozprawą główną sąd ma obowiązek przeprowadzić posiedzenie pojednawcze. Posiedzenie pojednawcze rozpoczyna się wezwaniem, przez sędziego który prowadzi takie posiedzenie, stron do pojednania (art. 490 § 1 k.p.k).

Sędzia w protokole posiedzenia pojednawczego zaznacza w szczególności stanowisko stron wobec wezwania do pojednania oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego. Jeśli dojdzie do pojednania protokół podpisują także strony czyli oskarżony i oskarżyciel prywatny (art 490 § 2 k.p.k.).

W toku posiedzenia pojednawczego dopuszczalne jest pojednanie się obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczące się między tymi samymi stronami ( art. 493 k.p.k.).

Obok pojednania strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem (art. 494 §1 k.p.k.). Ugoda taka może przybrać formę umowy w której oprócz przeproszenia oskarżyciela prywatnego, oskarżony zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy na rzecz oskarżyciela prywatnego który odstępuje od oskarżenia. Zasadniczo sąd nie ingeruje w wysokość sumy do zapłaty której zobowiąże się w ugodzie oskarżony oraz w treść ugody. Jednkże należy pamiętać o orzecznictwie w tym zakresie przytoczonym w komentarzu "Kodeks Postępowania Karnego-Komentarz" J.Grajewski,L.K.Paprzycki,M.Płachta Zakamycze 2003 tom II str.199-200, gdzie stwierdza się, iż, "Pod rządami obowiązującej ustawy procesowej aktualne pozostaje stanowisko Sądu Najwyższego, w myśl którego zawarcie ugody przez strony w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 442 & 1 d.k.p.k., obecnie art. 494) podlega kontroli sądu z punktu widzenia jej dopuszczalności na podstawie art. 184 zd. 2 k.p.c. (SN I KZP 5/98, OSNKW 1998, nr 5-6, poz. 25). Ani sąd cywilny, ani sąd karny nie może przyjąć i poprzeć swoim autorytetem ugody sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub też usprawiedliwionym interesem jednej ze stron (J. Klimowa, glosa do uchwały SN VI KZP 48/72, NP 1974, nr 4, s. 551). W uchwale I KZP 5/98 Sąd Najwyższy stwierdził, że kontroli dopuszczalności zawarcia ugody dokonuje przede wszystkim sąd pierwszej instancji, ale nie jest od niej zwolniony także sąd drugiej instancji, w wypadku gdy sprawa znajdzie się w jego kognicji."
Treść ugody należy również odnieść do art. 216 § 4 k.p.k. zgodnie z którym "W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego." Chodzi w tym przypadku o to, że sąd po fiasku posiedzenia pojednawczego orzeka mając na względzie w/w art. 216 § 4 k.p.k. Sąd co prawda jest w swoim orzekaniu ograniczony określonymi zasadami wymierzania kar (np. bierze pod uwagę sytuację finansową oskarżonego itp.) to jednak tego typu ograniczenie nie istnieje w przypadku zawierania ugody podczas posiedzenia pojednawczego. Nadto przepis ten stanowi wskazówkę do czego może być zobowiązany oskarżony w ugodzie zawartej z askrżycielem prywatnym.

Należy również wspomnieć o tym, iż sąd może orzec w razie skazania nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego do 100 000 złotych. Przy kalkulowaniu kwoty jaką należy zaproponować w trakcie posiedzenia pojednawczego należy zważyć nie tylko na subiektywne odczucia pokrzywdzonego (oskarżyciela prywatnego) ale i wyczucie sytuacji i okoliczności powodujących na jaką sumę może przystać oskarżony. Najprawdopodobniej na wysoką kwotę oskarżony może się nie zgodzić.

Oskarżyciel przywatny formułując projekt ugody powinien również wnieść o zwrot kosztów procesu w związku z regulacją określoną w art. 632 § 1 k.p.k. zgodnie z którym jeżeli ustawa nie stnowi inaczej w razie umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia prywatnego - oskarżyciel prywatny, a w razie pojednania się stron - oskarżyciel i oskarżony w zakresie ptrzez siebie poniesionym, jeżeli strony w zawartej ugodzie nie uregulowały tego inaczej. Nie zmienia to jednak faktu, iż zgodnie z art. 622 k.p.k. w postępowaniu z oskarżenia prywatnego w razie pojednania się stron przed wszczęciem przewodu sądowego - prezes sądu zarządza zwrot uiszczonych przez oskarżyciela prywatnego zryczałtowanych wydatków w całości a w połowie w razie pojednania się stron po rozpoczęciu przewodu sądowego.
Wobec powyższego ważną kwestią do rozwiązania w zawieranej ugodzie pozostawać będzie sprawa kosztów procesu.

www.radcaprawnytarapata-krakow.pl